Oude mensen in verpleeghuizen komen vaak ten val, soms met dodelijke afloop. Met een aantal eenvoudige maatregelen is veel leed te voorkomen. “Het hoeft niet eens extra geld te kosten.”
Jacques Neyens werkt als fysiotherapeut in verpleeghuis De Riethorst Stromenland in Geertruidenberg. Het viel hem en zijn collega’s op dat ouderen in het verpleeghuis vaak vielen en ze vroegen zich af of daar niet iets aan te doen was. Neyens kreeg van het verpleeghuis de mogelijkheid daar onderzoek naar te doen en onlangs is hij gepromoveerd aan de Universiteit van Maastricht. “Met een paar eenvoudige en goedkope maatregelen is veel leed te voorkomen,” luidt zijn conclusie.
Een op de drie ouderen valt minstens één keer per jaar en als ze in een verpleeghuis wonen nog vaker, gemiddeld twee keer per jaar. Dementerende ouderen gaan het meest onderuit. Hoe komt dat? “Ouderen belanden niet zomaar in een verpleeghuis,” legt Neyens uit. “Vaak hebben ze dan al allerlei klachten, lichamelijk of geestelijk. Mensen die weinig bewegen hebben minder spierkracht en zullen eerder vallen. Dementerende ouderen kunnen meestal geen goede inschatting meer maken van risico’s en doen sneller gevaarlijke dingen.” De gevolgen van een val zijn vaak ernstig. Meer dan een kwart van de patiënten met een gebroken heup overlijdt binnen een jaar.
Neyens bracht een aantal zaken in kaart waarmee bij elke patiënt afzonderlijk het risico op een val wordt bekeken en kan worden verkleind. De behandelaars kijken daarom bij elke patiënt goed naar het aantal valpartijen in het verleden, het gebruik van medicijnen, de balans en spierkracht en de zelfstandigheid van de patiënt en de hulpmiddelen, zoals rollators. “Meer dan de helft van het aantal valpartijen is zo te voorkomen”, zegt Neyens.
“Daarna gaat het eigenlijk vooral om een continue controle om te zien of alles goed gebeurt. Plaspillen kunnen bijvoorbeeld beter in de ochtend dan in de avond worden gegeven, om te voorkomen dat ouderen met hoge nood uit bed stappen. Patiënten die slaap- of kalmeringspillen slikken, kunnen alarmering op hun bed krijgen zodat de verpleging signaleert wanneer ze uit bed stappen, want ze zijn ‘s nachts extra versuft. De inrichting van het verpleeghuis moet ook in orde zijn. ,,Stevige stoelen die niet omvallen als iemand er op leunt. Beugels om vast te pakken tegen de muren, goede nachtverlichting. Vloeren kunnen beter niet ‘s ochtends worden gedweild als alle patiënten gaan rondlopen.”
De methode van Neyens kan overal worden ingevoerd, zonder extra geld of extra personeel. Het gaat meer om een andere benadering en extra aandacht. “Als mijn schoenveter los zit, word ik daar onmiddellijk door verschillende collega’s op gewezen,” weet Neyens. ,,Deze alertheid moet er ook zijn voor patiënten! Door scholing en overleg binnen het verpleeghuis zijn de maatregelen makkelijk voor elkaar te krijgen.
Een aantal afdelingen van verpleeghuis De Landrijt in Eindhoven werkt al met de valpreventiemethode van Neyens. Fysiotherapeut Han Vissers is enthousiast over de resultaten. “We hebben onze medewerkers geschoold in de oorzaken van vallen en manieren om vallen te voorkomen. En we hebben een preventieteam ingesteld dat alle bewoners heeft onderzocht op valrisico. Voor ieder zijn een paar maatregelen genomen om de kans op een valpartij te verkleinen. Een mevrouw die elke nacht haar bed uit ging en dan regelmatig viel, kreeg een lager bed, een postoel ernaast en er werd een sensor bij gezet zodat de nachtdienst een seintje kreeg als ze uit bed kwam. Sindsdien is ze niet meer gevallen. Een andere dame, die vaak door haar enkel ging, was al geholpen met orthopedisch schoeisel en extra oplettendheid van de verpleging.”
Vissers merkt wel dat het moeilijk is om de valpreventie op alle afdelingen in te voeren. Enigszins teleurgesteld: “Mensen zijn gewend op een bepaalde manier te werken en het is helaas lastig om bestaand beleid te veranderen. Daar gaat veel tijd en energie in zitten.”
De methode van Neyens is al opgenomen in het landelijke “Zorg voor Beter”-traject. Een initiatief van het ministerie van VWS om de kwaliteit van de zorg te verbeteren. Via dit project worden instellingen begeleid bij het invoeren van valpreventiemaatregelen. Ook kunnen alle verpleeghuizen het handboek “blijf staan” krijgen. “Het lijkt mij heel goed als er meer aandacht komt voor het vallen bij ouderen, zegt Annelike Helle, de dochter van de overleden Hannie Wouters. ,,Ik weet niet of de eerste val, waarbij mijn moeder haar heup brak, te voorkomen was geweest. Maar die tweede was echt niet nodig. En die heeft veel leed veroorzaakt, want mijn moeder verging van de pijn.”
Door: Arwen Kleyngeld
Bron: AD
