Psychische klachten kunnen niet alleen negatieve gevolgen voor de werknemer hebben, maar ook voor de betrokken werkgever en organisatie. Annet de Lange heeft in haar proefschrift de relatie tussen psychosociale werkkenmerken (zoals werkdruk en regelmogelijkheden) en psychische klachten (zoals depressie en burnout) nader onderzocht.
De vraag was of werkkenmerken een oorzaak zijn voor psychische gezondheid, of dat psychische gezondheid daarnaast ook deze werkkenmerken beïnvloedt. Het onderzoek van De Lange laat zien dat de werkbeleving inderdaad de psychische gezondheid van werknemers voorspelt. Eerder onderzoek had al een dergelijk verband aangetoond, maar uit De Lange’s studie blijkt dat er sprake is van een oorzaak-gevolg relatie. Bovendien is de relatie tussen werk en psychische gezondheid ingewikkelder dan tot dusver werd gedacht. Het werk beïnvloedt niet alleen de psychische gezondheid van de werknemers maar het omgekeerde is ook het geval. De Lange’s onderzoek laat namelijk zien dat werknemers met psychische klachten het werk anders kunnen beleven.
Unieke gegevens
De Lange maakte in haar onderzoek gebruik van een grootschalige en ook in internationaal verband unieke dataset, die werd verzameld door TNO in Hoofddorp. In dit onderzoek werden 1789 werknemers uit 34 verschillende bedrijven drie jaar lang gevolgd. In die periode werden zij vier keer bevraagd. Zo verkreeg de onderzoekster een betrouwbaar beeld van werkkenmerken en eventuele gezondheidsproblemen. Hoge werkdruk, het ontbreken van regelmogelijkheden en sociale steun op de werkvloer bleken belangrijke voorspellers van psychische klachten te zijn. Wanneer deze aspecten niet in balans zijn kan een werknemer binnen een jaar psychische gezondheidsklachten ontwikkelen, met arbeidsongeschiktheid als meest vergaande consequentie.
Veranderende versus stabiele werkomgeving?
De onderzoekster kon bovendien werknemers die gedurende het onderzoek in dezelfde werkomgeving bleven werken vergelijken met werknemers die van baan veranderden. De werknemers die drie jaar lang een baan met hoge werkdruk en weinig regelmogelijkheden hadden, rapporteerden de meeste psychische klachten. Werknemers die van een baan met lage werkdruk en veel regelmogelijkheden veranderden naar banen met hoge werkdruk en weinig regelmogelijkheden rapporteerden zelfs een duidelijke toename in klachten. Eigenlijk is het vrij simpel: werknemers die een hoge werkdruk ervaren zijn daar beter tegen bestand als ze zelf beslissingen kunnen nemen in de uitvoering van hun werk en als ze steun ervaren van hun collega’s of supervisors. Zo blijven ze psychisch gezond en dat is niet alleen goed voor hen zelf, maar ook voor de werkgever. De Lange beveelt het management aan om goed, dus systematisch, in de gaten te houden of de werkdruk, regelmogelijkheden en sociale steun van werknemers in balans zijn. Dat kan geregeld worden via de Arbo-afspraken binnen een organisatie, maar ook via het periodieke functioneringsgesprek tussen leidinggevende en werknemer. Afspraken over werkplekmonitoring (bijvoorbeeld door werknemers te vragen wat zij van hun werk vinden) kunnen worden vastgelegd in de CAO’s. “Preventie en maatwerk staat echter voorop”, aldus De Lange.
Complexe relatie werk en mentale gezondheid
“De relatie tussen werk en mentale gezondheid blijkt complexer dan men in eerste instantie denkt”, aldus De Lange: “Werk kan ziek maken, maar andersom kunnen werknemers met psychische klachten deze klachten ook meenemen naar het werk. Daardoor kan een werknemer bijvoorbeeld dezelfde werklast zwaarder gaan waarnemen, of zelf besluiten een andere functie te zoeken. Deze wederkerige effecten tussen werkkenmerken en psychische klachten is nog maar heel weinig onderzocht. Wij weten dus nog niet zo goed hoe vaak deze effecten voorkomen en hoe wij deze effecten kunnen verklaren.”
Annet de Lange heeft in haar onderzoek veel aandacht besteed aan de effecten van psychische klachten en geprobeerd meer theorie hierover te ontwikkelen. “De effecten van mentale gezondheid kunnen positief of negatief zijn en kunnen door verschillende mechanismen verklaard worden”, aldus De Lange. Een werknemer kan de werkomgeving door zijn of haar mentale gezondheid anders gaan waarnemen of een leidinggevende kan zien dat de werknemer niet goed presteert door de psychische klachten en daarom de werknemer minder taakeisen toebedelen. Kort samengevat, kunnen psychische klachten perceptie-effecten of echte omgevingsveranderingen tot gevolg hebben. Indien deze effecten negatief zijn, kan de werknemer gebaat zijn bij tijdige interventie op het werk; zoals trainingen of coaching, gericht op het vergroten van de vaardigheden van de werknemer, of een aanpassing van het takenpakket.
Interventies
Het is in het belang van werkgevers en werknemers om psychische klachten te voorkomen of te verminderen. Hoe? Dat is afhankelijk van de arbeidssituatie. De Lange: “Iemand die weinig sociale steun ervaart, zou je kunnen helpen met meer aandacht van de leidinggevende. Een ander moet bijvoorbeeld meer mogelijkheden krijgen om het werk anders aan te pakken, of flexibeler te kunnen plannen. Het is erg belangrijk dat de overheid wettelijke aanbevelingen (zoals in de ARBO-wet) blijft geven omtrent het ontwerpen van een gezonde werkomgeving en dat de werkgevers deze aanbevelingen ook daadwerkelijk opvolgen. De werkgever moet het werk zo ontwerpen dat werknemers er hard, maar ook met plezier kunnen werken. Werknemers moeten in staat gesteld worden te herstellen van de geleverde inspanning.” Inmiddels is Annet de Lange als universitair docent aan de VU Amsterdam bezig met een grootschalig project waarin zij samen met prof. dr. Paul Jansen onderzoek doet naar de motivatie van oudere werknemers om langer door te blijven leren en te werken. Verder werkt De Lange mee aan internationaal vergelijkend onderzoek.
What about causality? Examining longitudinal relations between work characteristics and mental health, A.H. de Lange, promotie 31 maart 2005.
Bron: Nieuwsbank
Aangemeld door cdamiaans
