Sommige mensen hebben een verhoogde kans op reumatoïde artritis, anderen zijn juist beschermd. LUMC-onderzoekers laten zien dat dit kan komen doordat het immuunsysteem zich bij sommigen vergist bij de afweer tegen bacteriën en virussen. De kans op zo’n vergissing blijkt niet bij iedereen even groot te zijn. Zij publiceren dit belangrijke inzicht in het ontstaan van reumatoïde artritis in Nature Communications.
Reumatoïde artritis is een chronische ziekte waarbij het immuunsysteem de gewrichtskapsels aanvalt. Al ruim 35 jaar isbekend dat bepaalde varianten van HLA-moleculen een verhoogde kans
geven terwijl andere juist beschermen tegen deze ziekte. HLA-moleculen zijn cruciaal voor de afweer omdat ze stukjes eiwit van onder meer ziekteverwekkers op celoppervlak presenteren, waardoor afweercellen hiertegen een immuunreactie kunnen starten . Onbekend was hoe variaties in HLA bijdragen aan meer of minder kans op reumatoïde artritis (RA).
Kruisreactie
De onderzoeksgroep van prof. René Toes op de afdeling Reumatologie van het LUMC laat nu zien dat het afweersysteem bij het onschadelijk maken van een ziekteverwekker per ongeluk het eigen weefsel kan aanvallen. “In veel virussen en bacteriën, die bijvoorbeeld griep en acné veroorzaken, komt een eiwit voor waarvan een deel sterk lijkt op een stukje van het menselijke eiwit vinculine. Wanneer het immuunsysteem zich richt tegen dit specifieke deel van de ziekteverwekker, kunnen ook eigen weefsels worden aangevallen. Een zogenoemde kruisreactie”, vertel Diahann Jansen, samen met Jurgen van Heemst eerste auteur van het artikel in Nature Communications.
Strenge selectie van afweercellen
Waarom niet iedereen evenveel kans heeft op zo’n ongelukkige kruisreactie, laten de onderzoekers ook zien. Daar komen de HLA-moleculen bij kijken. Jansen: “Mensen die beschermd zijn tegen RA hebben HLA-moleculen die eveneens het bewuste stukje bevatten dat voorkomt in zowel vinculine als eiwitten van ziekteverwekkers. Doordat hun HLA-moleculen wat dit stukje betreft lijken op vinculine en ziekteverwekkers, vormen zij hier geen afweercellen tegen.” Er vindt bij het maken van afweercellen een strenge selectie plaats; cellen die tegen eigen eiwitten reageren worden in principe meteen afgebroken. Al glipt hier soms een afweercel doorheen, zoals blijkt uit het feit dat mensen zonder de beschermende versie van HLA wél afweer tegen hun eigen eiwit vinculine kunnen ontwikkelen.
Gewrichten aangevallen
Onbekend is hoe het komt dat de problemen zich alleen in de gewrichten voordoen, want vinculine komt ook op andere plekken in het lichaam voor; het eiwit is onderdeel van het celskelet. Jansen: “Misschien dat cellen in gewrichten eerder stuk gaan door wrijving. Vinculine komt dan massaal vrij en wanneer je dan afweercellen tegen dit eiwit hebt, kunnen je gewrichten worden aangevallen.” Deze interessante hypothese zal in de toekomst verder onderzocht worden.
Het wetenschappelijke artikel is verschenen in Nature Communications. Dit onderzoek is financieel gesteund door het Reumafonds en NWO. De afdeling Reumatologie is onderdeel van Immunity, Infection and Tolerance, een van de zeven profileringsgebieden van het LUMC.
Reumatoïde artritis wordt ook wel reuma genoemd, maar officieel is reuma een verzamelnaam voor verschillende gewrichtsaandoeningen, waaronder reumatoïde artritis en artrose.
Bron: LUMC
