Van sporten word je warm. Logisch. Maar intensief sporten in de zomerse hitte kan tot oververhitting en gezondheidsproblemen leiden. Koelen dus. Maar wat werkt het beste? Een koude douche, natte washand in het gezicht, of toch maar een ijsvest aan? Fysioloog Coen Bongers van het Radboudumc zocht het uit. Op 29 juni promoveert hij op zijn onderzoek.
Tijdens het sporten laat je je spieren flink werken. Dit produceert de nodige warmte. Hierdoor stijgt de zogenaamde kerntemperatuur van je lichaam. Een beetje is niet erg, maar vanaf 40 graden kan de de prestatie afnemen en kun je gezondheidsklachten krijgen, zoals problemen in de bloedsomloop en de zuurstofvoorziening van het lichaam. Sporters kunnen flauwvallen en onwel worden, maar het kan ernstigere gevolgen hebben, zoals een ziekenhuisopname of zelfs overlijden.
Lopen in het lab
Fysioloog Coen Bongers onderzocht de temperatuurregulatie tijdens het sporten. Belangrijkste vraag: kun je prestaties verbeteren en oververhitting voorkomen door jezelf te koelen? En wat is daarbij dan de beste strategie? Om hier achter te komen, liet Bongers allereerst tien proefpersonen sporten in het laboratorium waar het constant 25 graden was. De sporters moesten hardlopen op de loopband en droegen daarbij een koelvest. Door het koelen gingen de hartslag en de huidtemperatuur omlaag. De sporters vonden het koelvest comfortabel, maar de kerntemperatuur van de sporters bleef gelijk. En het koelen had geen effect op de prestaties.
Niet warm genoeg
Helpt koelen niet tegen oververhitting, of is er meer aan de hand? Coen Bongers: “Waarschijnlijk was het in onze studie nog niet warm genoeg om een positief effect te vinden van koeling. Deze studie met atleten hebben we gedaan ter voorbereiding op de Olympische Spelen van Londen 2012, waarbij we de omgevingstemperatuur op ‘slechts’ 25 graden hebben gehouden. Uit literatuuronderzoek weten we inmiddels dat koeling met name effectief is bij omgevingstemperaturen van 30 graden of warmer.”
Tokyo 2020
De 30 gradengrens komt regelmatig in beeld tijdens grote sportevenementen, zoals onlangs tijdens de marathon van Leiden. Zes lopers belandden in het ziekenhuis vanwege de hitte. Bongers: “Met het oog op de Olympische Spelen in een zomers Tokyo in 2020 is koeling dus zeker relevant.” Als de omgevingstemperatuur 30 graden of meer is, blijkt dat koelen voor of tijdens het sporten een gunstig effect heeft op de sportprestaties. Het dragen van een ijsvest tijdens het sporten zou de prestaties zelfs met 10 procent kunnen verhogen. Verder blijkt dat vooraf koelen de lichaamstemperatuur na afloop iets verlaagt, en dat koeling na afloop het herstel kan bevorderen en spierpijn kan verminderen.
Koude douche
Welke koelmethode werkt nu het beste? Bongers zette negen opties op een rijtje (zie figuur 1). Van het dragen van een koelvest tot het ondergaan van cryotherapie, waarbij mensen enkele minuten in een ruimte van -110 graden gaan zitten. De beste tips: voor het sporten kun je het beste een koude douche nemen of een slush puppie drinken. Tijdens het sporten kun je het beste zorgen voor koud water of wind in je gezicht. En na het sporten neem je opnieuw zo’n koude douche. Of toch maar die cryotherapie. Dat werkt ook.
