Zorgaanbieders in de paramedische zorg moeten meer inzicht geven in kwaliteit en de uitkomsten van hun behandelingen voor de patiënt. Zorgverzekeraars kunnen dan meer gaan inkopen op kwaliteit en moeten meer inzicht geven in de opbouw van tarieven en wanneer je daar als zorgaanbieder voor in aanmerking komt. De Nederlandse Zorgautoriteit komt met aanbevelingen voor zorgverzekeraars en zorgaanbieders in de monitor paramedische zorg. Op dit moment is er veel onvrede en wantrouwen in de sector. Het herstel hiervan is cruciaal voor een toekomst waarin patiënten steeds langer thuis wonen en een groter beroep doen op de paramedische zorg.
In de monitor hebben we in kaart gebracht hoe het staat met de betaalbaarheid en toegankelijkheid van paramedische zorg voor de patiënt. Het gaat dan om fysiotherapie, oefentherapie, ergotherapie, diëtetiek en logopedie. In een informatiekaart geven we de belangrijkste ontwikkelingen weer. De tarieven bij deze zorgaanbieders stijgen jaarlijks beperkt . De toegankelijkheid is goed. Mensen kunnen over het algemeen snel terecht bij een zorgaanbieder bij hen in de buurt.
Inzicht in kwaliteit
Ontwikkelingen in de kwaliteit van de zorgverlening (positieve of negatieve) hebben we niet in kaart kunnen brengen, omdat zorgaanbieders dat nog niet inzichtelijk maken. Wij vinden dat dit wel zou moeten en roepen de sector op om zelf met kwaliteitsindicatoren te komen die inzichtelijk maken wat de kwaliteit van de zorg is voor de patiënt. Zorgaanbieders en zorgverzekeraars kunnen zo op basis hiervan het gesprek voeren over het contract en het tarief dat de zorgaanbieder hiervoor mag rekenen. Nu staat er in de contracten vooral hoeveel zorg er jaarlijks mag worden geleverd tegen welke prijs. Dit zorgt voor onvrede bij veel zorgaanbieders en leidt niet tot aantoonbaar betere zorg voor de patiënt.
Hoger tarief
Voor zorgaanbieders is het vaak onduidelijk wat ze moeten doen om voor een hoger tarief in aanmerking te komen. Zorgverzekeraars moeten daarom meer duidelijkheid geven over hoe zij inkopen, bijvoorbeeld door duidelijk te maken wanneer een zorgaanbieder in aanmerking komt voor een contract met een hoger tarief en wat de zorgaanbieder hiervoor moet doen. Daarnaast helpt het als zorgverzekeraars duidelijk kunnen maken aan zorgaanbieders hoe het tarief is opgebouwd, bijvoorbeeld door uitleg te geven uit welke elementen het tarief bestaat.
Samenwerken
Ook doen we aanbevelingen over de manier waarop zorgaanbieders zich organiseren om samen te werken bij contractonderhandeling. Er zijn erg veel paramedische zorgaanbieders in Nederland. De zorgverzekeraar kan niet met iedereen afzonderlijk in gesprek. We willen daarnaast aandacht voor de toekomstige rol van paramedische zorgverleners in de regio. Zowel zorgaanbieders en zorgverzekeraars zijn hier aan zet.
Vertrouwen
Het herstel van wederzijds vertrouwen tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders is cruciaal voor de toekomst van de paramedische zorg in de eerste lijn waarin we zien dat patiënten steeds langer thuis wonen en een groter beroep doen op de paramedische zorg. Wij vragen extra aandacht voor de zorgen van zorgaanbieders, zoals indexering van tarieven, administratieve lasten, PREM en de behandelindex, die een constructieve samenwerking tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars in de weg lijken te staan. Wij bevelen partijen aan om met elkaar landelijke afspraken te maken over hoe zij knelpunten op deze thema’s kunnen oplossen.
De NZa heeft gesproken met een grote groep (vertegenwoordigers van) aanbieders van paramedische zorg. Daarnaast is data verzameld van zowel zorgverzekeraars als aanbieders. Op basis van deze input is de monitor samengesteld.
Conclusies
De contracteergraad in de paramedische zorg is hoog. Toch is er onder paramedische zorgaanbieders veel onvrede over het contracteerproces. Zorgaanbieders kunnen zich niet vinden in de hoogte van de tarieven, de PREM, de behandelindex en hun onderhandelingspositie. Hiernaast is het niet altijd duidelijk waaraan zorgaanbieders moeten voldoen om voor een hoger tarief in aanmerking te komen.
De tarieven voor de reguliere prestaties (ruim 70% van het totale marktaandeel van de sector) stijgen jaarlijks beperkt. Alleen voor de logopedie volgt de ontwikkeling van het tarief tot 2018 de ontwikkeling van de sectorbrede indexatiecijfers. De tarieven in de andere paramedische sectoren stijgen dus minder dan de sectorbrede indexatiecijfers. Zorgaanbieders uiten hun zorgen over deze beperkte stijging in het tarief; zij vinden de tarieven te laag voor een gezonde bedrijfsvoering. Van de zorgaanbieders geeft 15% in de enquête aan dat zij verwachten hun praktijk binnen vijf jaar te moeten sluiten.
Ondanks de beperkte stijging van de tarieven zijn in alle paramedische sectoren de zorgkosten in de jaren 20122018 toegenomen. Deze toename is grotendeels veroorzaakt door een toename van het aantal gedeclareerde prestaties, welke weer wordt veroorzaakt door een toename van het aantal patiënten. Het aantal prestaties per patiënt neemt in alle sectoren af, met uitzondering van de oefentherapie.
Zorgverzekeraars differentiëren beperkt in hun contracten. Zorgverzekeraars vinden dit voor ergotherapie en diëtetiek niet nodig, omdat deze zorg in tijdseenheden wordt gedeclareerd. Bij fysiotherapie, oefentherapie en logopedie differentiëren alleen grote verzekeraars in hun contracten. Ook de mate van differentiatie
is beperkt. De spreiding in het tarief voor de reguliere prestaties is in alle sectoren klein. Het gemiddeld gecontracteerde tarief bij een pluscontract ligt vaak één tot drie euro hoger dan het tarief in een basiscontract. Bij fysiotherapie, oefentherapie en logopedie houden zorgverzekeraars naast contractdifferentiatie rekening met een veranderende zorgvraag door voor bepaalde gespecialiseerde prestaties hogere tarieven te hanteren.
De beperkte stijging en spreiding in de tarieven heeft niet geleid tot problemen op het gebied van toegankelijkheid. De huidige, hoge contracteergraad geeft geen aanleiding om aan te nemen dat de zorgplicht in het geding is. Dit wordt ondersteund door de reistijd analyses. Inwoners van minimaal 94% van de postcodegebieden wonen binnen een kwartier reizen van een paramedische zorg aanbieder. In aanvulling hierop heeft geen van de zorgverzekeraars in de enquête aangegeven signalen van wachtlijsten of verzoeken voor zorgbemiddeling te hebben ontvangen.
Het aantal declarerende behandelaren en praktijken daalt in de fysiotherapie, oefentherapie en logopedie. In de fysiotherapie en oefentherapie geeft dit vooralsnog geen problemen. Nieuwe patiënten kunnen snel terecht en het merendeel van de zorg aanbieders heeft geen wachtlijst. Voor logopedie geldt dit niet; 18% van de respondenten geeft in de enquête aan, dat een nieuwe patiënt langer dan één maand moet wachten voordat hij terecht kan voor de eerste afspraak. Hiernaast ligt het percentage praktijken met een wachtlijst in de logopedie hoger dan in de fysiotherapie en de oefentherapie. Ook in de ergotherapie is het percentage aanbieders met een wachtlijst hoger dan in de andere sectoren. De zorg aan kinderen is hierbij een aandachtspunt.
Er is geen sprake van acute knelpunten. Er zijn geen signalen van patiënten dat zij niet binnen één week bij een paramedische zorgaanbieder terecht kunnen.
Paramedici zijn aangesloten bij een kwaliteitsregister, dit borgt de kwaliteit van de zorgverlener. Er worden diverse eisen
gesteld aan de zorgaanbieder om toegelaten te worden tot het kwaliteitsregister, bijvoorbeeld op het gebied van scholing en deskundigheidsbevordering. Zorgverzekeraars maken in hun inkoop gebruik van de kwaliteitsregisters van paramedici. Er wordt in de paramedische sectoren dus geïnvesteerd in de kwaliteit van de zorgverlener. De kwaliteit van de zorgverlener vormt een element voor de kwaliteit van de zorgverlening. Ontwikkelingen in de kwaliteit van de zorgverlening (positieve of negatieve trends) hebben wij in deze monitor niet in kaart kunnen brengen vanwege het ontbreken van kwaliteitsindicatoren die de kwaliteit van zorgverlening inzichtelijk maken, bijvoorbeeld zorguitkomsten. Er is geen transparantie over de verschillen in kwaliteit en uitkomsten van zorg tussen zorgaanbieders. Door het ontbreken van inzicht in de kwaliteit van de zorgverlening kan de patiënt op basis hiervan geen keuze maken voor een zorgaanbieder. Daarnaast kan de zorgverzekeraar door het ontbreken van meetbare en transparante kwaliteitsindicatoren geen onderscheid maken in de inkoop en ook de zorgaanbieder niet belonen voor de kwaliteit van zorgverlening. Er zijn wel al initiatieven voor het inzichtelijk maken van de kwaliteit van zorgverlening, die uiteindelijk kunnen leiden tot betere contractafspraken. Zo is de Stichting Keurmerk Fysiotherapie voornemens om de uitkomsten van de PREM inzichtelijk te maken voor de patiënt.
De link tussen betaalbaarheid, toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg kan op basis van de beschikbare data en analyses in deze monitor niet worden gelegd. Zoals gezegd, is er in de paramedische zorg geen eenduidig beeld omtrent kwaliteits- of uitkomstindicatoren. Zorgverzekeraars vinden dat er in het contracteerproces meer aandacht voor dergelijke indicatoren moet zijn. Zorgaanbieders kunnen zich echter niet vinden in pogingen van zorgverzekeraars om kwaliteit op deze manier een rol te geven, zoals via invoering van de PREM en de behandelindex.
Inzicht in kwaliteit van zorg
Het ontbreken van inzicht in de kwaliteit van zorg bij zorg aanbieders is de basis waardoor knelpunten ontstaan bij de totstandkoming van de contracten in de paramedische zorg. Wij roepen de zorgaanbieders daarom op om de kwaliteit van de paramedische zorg transparant en meetbaar te maken. Op basis hiervan kunnen partijen afspraken maken over gewenste ontwikkelingen en de te zetten stappen. Om afspraken over kwaliteit van zorg te kunnen maken, moeten zorgaanbieders de kwaliteit van zorg inzichtelijk maken voor zowel de zorg verzekeraar als de patiënt. De patiënt kan de beschikbare kwaliteitsinformatie gebruiken voor de keuze voor een paramedische zorgaanbieder. Vervolgens moet de zorgverzekeraar de kwaliteitsinformatie gebruiken in de inkoop van de paramedische zorg. Op deze manier kan de zorgverzekeraar goede initiatieven ondersteunen. De beloning van paramedici dient aan te sluiten bij de geleverde kwaliteit en het type zorgvraag. Eenduidigheid en transparantie op het gebied van kwaliteit tezamen met een goed georganiseerde afstemming over het inkoopproces kan bijdragen aan een goede, bereikbare en betaalbare paramedische zorg in de toekomst.
Werken aan relatie en vertrouwen
Het herstel van wederzijds vertrouwen tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders is cruciaal voor de toekomst van de paramedische zorg in de eerste lijn, waarin we zien dat patiënten steeds langer thuis wonen en een groter beroep doen op de paramedische zorg. Wij vragen extra aandacht voor de zorgen van zorgaanbieders, zoals indexering van tarieven, administratieve lasten, PREM en de behandelindex, die een constructieve samenwerking tussen aanbieders en verzekeraars in de weg lijken te staan. Wij bevelen partijen aan om met elkaar landelijke afspraken te maken over hoe zij knelpunten op deze thema’s kunnen oplossen.
Gezien de vele signalen van paramedische zorgaanbieders gaat de NZa ook in de volgende contracteerronde signalen over de zorginkoop paramedische zorg terugleggen bij de zorgverzekeraars. Op deze manier zijn zorgverzekeraars van deze signalen op de hoogte en kunnen zij verbeteringen in hun inkoopproces doorvoeren.
Verbeteren van de organisatiegraad zorgaanbieders
Paramedici ervaren een beperkte onderhandelingsruimte. Een verzekeraar kan niet met iedere individuele zorgaanbieder in gesprek treden gezien de grote hoeveelheid van paramedische zorgaanbieders.
Om hun positie te versterken, kunnen paramedici zich meer verenigen, zolang dat in overeenstemming is met de Mededingingswet. De keuze voor het afsluiten van een contract is de verantwoordelijkheid van de individuele zorgaanbieder. Maar de concurrentieregels bieden wel enige ruimte voor samen werking tussen paramedici bij de contractonderhandelingen. Deze samenwerking kan zowel regionaal, als landelijk worden vormgegeven. Een samenwerkingsmodel dat paramedici kunnen gebruiken tijdens het contracteerproces is het zogenoemde Pact model. In dit samenwerkingsmodel onderhandelen zelfstandige apotheken, die geen concurrenten van elkaar zijn, gezamenlijkmet zorgverzekeraars. Het resultaat kan na afloop ook gedeeldworden met concurrerende apotheken, als de zorgverzekeraar daarmee instemt. De concurrerende zorgaanbieders kunnen desgewenst dan aansluiten bij het contract. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) heeft over dit samenwerkingsmodel aangegeven dat de onderliggende systematiek van het model ook toepasbaar zou kunnen zijn in andere sectoren van de zorg en in beginsel niet in strijd is met het kartelverbod.
Faciliteren van zorg op juiste plek
Patiënten wonen steeds langer thuis en ontvangen dus ook steeds meer zorg dichtbij huis. Hierdoor neemt de complexiteit van zorg in de eerste lijn toe. Paramedische zorg is vaak onderdeel van multidisciplinaire zorg aan de patiënt. Wij roepen verzekeraars op om in hun inkoopbeleid rekening te houden met deze ontwikkeling. Ook de organisatiegraad van zorgaanbieders kan bijdragen aan het faciliteren van de juiste zorg op de juiste plek. In deze ontwikkeling ligt een belangrijke kans voor de paramedische sector. Het is voor zorgaanbieders van belang om meer en meer hun focus te leggen op hun positie en de toegevoegde waarde in de regionale netwerken. Ook kan het behulpzaam zijn om voor de paramedische zorg een aanspreekpunt per regio of wijk op te zetten. Het is voor verzekeraars dan mogelijk om het gesprek met één partij aan te gaan. Op deze manier kan de paramedische zorg regionaal gerichter worden ingekocht om zorg op de juiste plek te stimuleren.
Verbeteren van de transparantie zorginkoop en tarief
Zorgaanbieders melden bij de NZa dat zij het tarief dat zorgverzekeraars met hen willen afspreken te laag vinden en dat zij de wijze van inkoop door zorgverzekeraars niet duidelijk vinden. Sommige zorgaanbieders hebben aangegeven dat het voor hen niet duidelijk is wat zij moeten doen om voor een hoger tarief in aanmerking te komen. Om deze onduidelijkheid weg te nemen moeten zorgverzekeraars transparant zijn over de inkoop van de paramedische zorg. Bijvoorbeeld door aan te geven wanneer een zorgaanbieder in aanmerking komt voor een contract met een hoger tarief en welke stappen hiervoor gezet moeten worden. Daarnaast helpt het als zorgverzekeraars transparant zijn over hoe het tarief is opgebouwd, bijvoorbeeld door uitleg te geven uit welke elementen het tarief bestaat. Zorgaanbieders moeten dan wel aan zorgverzekeraars kunnen aantonen waarom het huidige tarief niet toereikend is en welke (kwaliteit van) zorg voor het tarief wordt geleverd. De NZa mengt zich niet in de totstandkoming van de contracten tussen de zorgaanbieder en zorgverzekeraar, zoals de hoogte van het tarief, zolang er geen zichtbare belemmeringen zijn in de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de paramedische zorg voor de burger.
Monitoren toegankelijkheid door zorgverzekeraars
Deze monitor is een weergave van de ontwikkelingen over de afgelopen jaren. Er is een dalende trend zichtbaar in het aantal declarerende behandelaren en praktijken in de fysiotherapie, oefentherapie en logopedie. Wij vinden het belangrijk dat zorg verzekeraars deze trend monitoren, zodat zij ook naar de toekomst voldoende paramedische zorg kunnen inkopen. Zorgverzekeraars kunnen knelpunten in de toegang tot de paramedische zorg voorkomen door patiënten actief te wijzen op zorgbemiddeling. Daarnaast kunnen zij aanvullend onderzoek doen naar gesignaleerde wachtlijsten van zorgaanbieders en redenen waarom patiënten moeten wachten.
Monitoring door de NZa
In het belang van de burger blijft de NZa monitoren of de hierboven geschetste verbeteringen in de paramedische zorg worden opgepakt. We zullen interveniëren waar er zichtbaar belemmeringen zijn in de betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van de paramedische zorg voor de burger. De NZa zal daartoe jaarlijks een monitor contracteerproces paramedische zorg uitvoeren.
