Idiosyncrasie en IPQ-K

[Edwin de Raaij]

Een collega van mijn praktijk kwam met de volgende casus:

Bij het invullen van de IPQ-K vulde een patiënt op vraag drie ‘Hoeveel controle vindt u dat u heeft over uw ziekte’ een 5 in. Mijn collega had verwacht dat de patiënt hoger zou scoren, want hij vond dat de uitleg duidelijk was geweest. Mijn collega dacht dat de patiënt zou moeten weten dat hij de komende weken steeds meer controle over zijn klacht zou krijgen. Mijn collega legde dit voor aan de patiënt. Uit het daarop volgend gesprek bleek dat er een verschil in interpretatie was tussen mijn collegae en de patiënt over wat er precies met deze vraag bedoeld werd. Mijn collega ging ervan uit dat de vraag ging over het onder controle krijgen van de klacht in de komende weken, terwijl de patiënt dacht dat de vraag ging over hoeveel controle hij er die dag over had. Na enige minuten was dit verschil van interpretatie duidelijk en kozen beide voor de interpretatie van de collega en scoorde de patiënt een 9.

Het fenomeen wat hier speelt staat in literatuur bekend als ‘Idiosyncratic interpretation’. Oftewel 2 mensen kunnen allebei dezelfde vraag lezen maar er een andere interpretatie aan geven. Het kan ook binnen 1 persoon voorkomen, de ene dag interpreteert de persoon een vraag anders dan een andere dag. Dit fenomeen speelt bij metingen waarbij de subjectieve waarneming van de patiënt een belangrijke rol speelt. En dit speelt bij alle vragenlijsten een rol, maar u kunt zich wellicht voorstellen dat het bij het bevragen van percepties zo mogelijk een nog belangrijker rol speelt. Dat is ook direct het grote nadeel als er alleen via vragenlijsten een indruk verkregen wordt van de patiënt zijn gezondheidsprobleem.

Belangrijk is dus dat er niet alleen afgegaan wordt op de ingevulde ziekteperceptie vragenlijst IPQ-K. Maar dat je als fysiotherapeut altijd de uitkomsten moet interpreteren naar het klinisch redeneren passend voor die ene specifieke patiënt.

een vriendelijk groet,
Edwin de Raaij

[Niek Vink]

Beste Edwin,

Leuke en interessante post! Dit fenomeen ben ik zelf ook tegengekomen bij het maken van enquetes. De gegeven antwoorden kunnen soms compleet onverwachte uitkomsten geven die niet stroken met de werkelijkheid. Ook kan het zijn dat antwoorden elkaar compleet tegenspreken, maar toch staan ze er! Meestal als je de vragen dan nogmaals kritisch bekijkt dan ontdek je vaak dat een vraag erg multi-interpretabel is. Een oplossing kan dan zijn om meerdere vragen over hetzelfde te stellen, maar steeds in een net andere vorm.

Als je de vraag ‘Hoeveel controle vindt u dat u heeft over uw ziekte’ letterlijk leest dan zou ik antwoorden zoals de patient dit gedaan heeft. Het gaat echt om dat specifieke moment en niet over de ‘komende tijd’. Jouw collega heeft nu de patient zijn antwoord laten aanpassen op basis van zijn eigen interpretatie en niet die van de patient zelf.

Als de vraag bijvoorbeeld was geweest: “Hoeveel controle denkt u over uw ziekte te krijgen in de komende maand” dan had ik de patient wel die 9 laten invullen.

Eigenlijk is er geen goed of fout. :D Mijn suggestie voor de samenstellers van de vragenlijst is om een tijdskader in te bouwen in de vraag door het woordje ‘nu‘ of ‘in de komende maand‘ toe te voegen. Dan is dit “idiosynchranisme” misschien verholpen 8)

[Edwin de Raaij]

Dag Niek,

wat we hier bespreken valt onder validiteit. En bij de zogehete ‘self-rated questionnaires’ is het altijd oppassen dat de interpretatie door de patiënt overeenkomt met de oorspronkelijke bedoeling van de vraag. Er zijn ook visies, mede op basis van deze validiteits kwestie, die het afnemen van vragenlijsten over psychologische constructen afraden.

Dit speelt ook bij bv de VAS voor pijn. Als je vraagt aan een patient om de ervaren pijn te scoren op een VAS moet je ook afspreken welke pijn dan bedoeld wordt. Niet alleen de regio (bv rugpijn) maar ook of bedoeld wordt de maximale, minimale of gemiddelde pijn van de afgelopen 24 uur, week, maand etc. Als je dit niet doet weet je niet bij een vervolgmeting of de patiënt vanuit hetzelfde idee een antwoord geeft. En als je dat niet weet kun je ook niet vergelijken en is je evaluatieve meting niet valide.

Wat betreft de ziekteperceptie vragenlijst IPQ-K is het meest voor de handliggend om de vragen te laten beantwoorden vanuit het nu. Mogelijk dat ik het woordje ‘nu’ in het meetprotocol ga invoegen.
Als je dit doet en je laat bv de ziekteperceptie vragenlijst IPQ-K vooraf aan de anamnese-onderzoek-conclusie invullen en daarna kun je vaak al waarnemen dat percepties veranderen. Hiermee kun je dan ook een gevoel krijgen of de verandering ook wenselijk is, gezien vanuit je eigen klinisch redeneren.

een vriendelijke groet,
Edwin

[Auteur]

Berichten