Elke dag oefenen voorkomt spraak-, slik-, en schouderklachten

Patiënten met hoofd- en halskanker hebben na de behandeling vaak last van hun nek en schouders. Ook hebben ze problemen met praten en slikken. De hoofdhalswerkgroep van VU medisch centrum ontwikkelde daarom een oefenprogramma voor hen.

“Het gaat om mensen met kwaadaardige afwijkingen in het hoofdhalsgebied met uitzondering van de hersenen en de ogen”, vertelt projectleider Irma Verdonk. “De tumor kan op het strottenhoofd, in de mond, achter in de keel en in de neus zitten. Chirurgie en bestraling zijn opties voor behandeling, vaak in combinatie. Bij grote tumoren vindt er vaak ook chemotherapie plaats.” De behandeling maakt de spieren stijf en het weefsel stug. Wanneer er speekselklieren zijn bestraald wordt het speeksel minder en taai. Als de klieren in de hals zijn weggehaald kunnen er bovendien ook nek- en schouderklachten ontstaan. Dit alles heeft grote impact. Verdonck: “Naast lichamelijke klachten, is er het sociale aspect. Samen eten kan een probleem worden doordat mensen zich vaak verslikken of langzamer eten. Daarbij komt dat patiënten na de behandeling vaak een stuk zachter praten en moeite hebben met articuleren. Dit alles kan ertoe leiden dat het sociale leven op een laag pitje komt te staan. Uit onderzoek blijkt dat de patiënt, maar ook zijn of haar partner, hierdoor depressieve klachten kan ontwikkelen.”

Tips voor feestjes
Het programma press (preventie van spraak-, slik-, en schouderklachten) is ontwikkeld in samenwerking met logopedist IJke Aalders en fysiotherapeut Cees de Goede. Er zijn losmaakoefeningen (schouders op en neer; kantelen van het hoofd), articulatieoefeningen en stemoefeningen (klanken op verschillende toonhoogtes in de mond laten resoneren). De tijdsinvestering: drie tot vijf keer per dag zo’n tien minuten. De patiënt begint met oefenen voordat de radiotherapie is gestart. Het programma bevat ook tips om de communicatie en het slikken beter te laten verlopen. Verdonck: “Vraag mensen je aan te kijken als je praat en zoek op feestjes een rustig hoekje op. En zit rechtop en slik geconcentreerd.” Een speciale website met filmpjes waarin de oefeningen worden voorgedaan is in de maak.

Dagboek
Vorig jaar vroeg logopedist-onderzoeker Ingrid Cnossen aan tien patiënten zes weken lang een dagboek bij te houden over de uitvoering van de oefeningen. De meerderheid hield het vier tot zes weken vol. “Het wordt soms wel moeilijker naarmate de bestralingen hun effect krijgen”, aldus Verdonck. “We hebben ook geleerd dat het belangrijk is wekelijks contact te hebben met de mensen. Dat motiveert. Als de website klaar is, kunnen we hen wekelijks via email gaan coachen.”

Bron: vumc