Zorgkosten beheersbaar? Ook een kwestie van gezond gedrag!

“Waarom zou ik stoppen met roken? Mijn oma rookte 2 pakjes per dag en is 85 geworden.”
“Een collega, trimde drie keer per week. Vorige week viel ie dood neer. 43 jaar. Ik ga niet sporten”.
Struisvogelpolitiek. We laten ons nogal eens voor de gek houden door ons brein, sluiten ons af voor informatie die we niet prettig vinden, omarmen informatie die ons beter uitkomt. Met verhalen praten we iets wat krom is recht. En vermijden gedrag dat beter is voor ons.
Hoe vaak adviseert u cliënten/patiënten om meer te bewegen, gezonder te leven, hun houding of bewegingspatroon te veranderen of oefeningen te doen? En hoe vaak heeft u zichzelf voorgenomen om gezonder te leven en uw gedrag te veranderen? Hoe vaak waren u en uw cliënten succesvol?
Uit de praktijk weten we dat het behoorlijk lastig is gedrag te veranderen. Wat u ook zegt, welke goede argumenten u ook aandraagt, de cliënt volgt regelmatig uw goed bedoelde adviezen niet op.
Zelfs als hij het met u eens is.
We weten allemaal dat gezonde mensen beter presteren, ouder worden, zich fitter en gezonder voelen, minder stress ervaren, meer kunnen en minder zorg consumeren. Positieve zaken die goed zijn voor mens én maatschappij. Maar toch…

Mensen komen vaak pas in beweging als ze urgentie ervaren. Als het ‘mes op de keel staat’…. er gevaar dreigt. We moeten vaak eerst pijn geleden hebben om gedrag te veranderen. Dikwijls zien we succesvolle gedragsveranderingen na zware burnouts of andere ingrijpende consequenties van ongezond gedrag. De weg naar herstel is dan wel lang én kostbaar.
Hoe kunnen we pijn en kosten besparen? Simpel…. door eerder in beweging te komen. Niet eenvoudig, want dit vraagt om gedragsverandering zonder urgente aanleiding.

In de Volkskrant pleitte Bram Bakker, psychiater en publicist, onlangs voor een verplichte jaarlijkse gezondheidskeuring voor iedere Nederlander. Vanuit de behoefte om zorgkosten te beheersen, suggereerde hij om aan de uitkomst van de keuring consequenties te verbinden. Vanuit het principe ‘de vervuiler betaalt’ wil hij er voor zorgen dat mensen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gezondheid.
Een dergelijke methodiek om gedrag te veranderen wordt gebruikt in de sport. Bijvoorbeeld met rode en gele kaarten bij voetbal. Deze aanpak heeft zeer zeker effect. Op korte termijn vooral. Om duurzaam tot gezond gedrag te komen is een andere aanpak gewenst.

Ons brein kan ons voor de gek houden. Mensen hebben ook de unieke eigenschap dat zij hun brein kunnen inzetten om gedrag te verbeteren. We kunnen op afstand naar onszelf kijken en stilstaan bij ons eigen gedrag. Onze primaire reflexen kunnen we onderdrukken en we kunnen kiezen om dingen niet of wel te doen. We bedenken creatieve oplossingen, verlaten gebaande paden. En we hebben een geweten dat ons helpt ‘het juiste te doen’.
De kans om een succesvolle gedragsverandering te realiseren is het grootst wanneer de motivatie tot verandering vanuit de cliënt komt en niet van buitenaf wordt opgelegd. Als hij zélf vertrouwen heeft in een goed eindresultaat, als hij noodzaak of belang inziet van gedragsverandering en in de gelegenheid is om aan zijn doelen te werken.

Om mensen vroegtijdig in beweging te krijgen en niet te wachten tot urgentie hen leidt, helpt bijvoorbeeld een theoriemodel zoals dat van Loehr en Schwartz. Hiermee krijgt men inzicht in de eventuele risico’s van hun gedrag uitgaande de vier bronnen van energie (fysieke conditie, emotionele balans, mentale focus en zingeving). Met de uitkomst hiervan alleen ben je er nog niet. Wel vergroot je de kans dat de cliënt meer openstaat om naar zijn eigen situatie te kijken. Je kunt mét de cliënt zijn persoonlijke afwegingen onderzoeken. Wat vindt hij écht belangrijk? Wat wint hij met ‘nieuw gedrag’? Het is belangrijk om samen vooraf stil te staan bij prikkels en situaties die gewenst gedrag bemoeilijken. Na deze inventarisatie kan de cliënt zélf een concreet actieplan opstellen.
De cliënt staat aan het roer van zijn eigen gebouwde schip, met u als navigator om hem te ondersteunen.

Terugkomend op het begin van deze drieluik “Zorgcrisis… of toch niet?”. Een zorgcrisis kunnen we misschien niet voorkomen, de zorgkosten echter wél beheersbaarder. Door bewust stil te staan bij ons gedrag en hiervoor verantwoordelijkheid te nemen, kan er nog veel gewonnen worden.
Een win-win… voor de individuele mens en de samenleving als geheel!

Er is nog veel werk te doen om Nederland vitaler te krijgen.
Voor zowel u als andere paramedici een uitgelezen kans om hieraan een grote steen bij te dragen.