Beschadigingen in de kleinste bloedvaten van de hersenen kunnen effecten hebben die overal in het brein merkbaar zijn, stellen onderzoekers van het Radboudumc. Daarom moet de kleine bloedvatziekte (small vessel disease – SVD) in de hersenen niet langer als een lokaal, maar als een globaal hersenprobleem worden benaderd. Die benadering heeft consequenties voor onderzoek, diagnostiek en behandeling.
Met de toename van de gemiddelde leeftijd van de bevolking stijgt de kans op ziekten op latere leeftijd, zoals dementie. Wereldwijd lijden momenteel veertig miljoen mensen aan deze ziekte. Opmerkelijk: problemen in de kleinste hersenvaten vormen de belangrijkste oorzaak van dementie.
Geen onschuldig verschijnsel
Lang werd gedacht dat microbloedingen en andere minieme beschadigingen onschuldige verschijnselen waren. Inmiddels is duidelijk dat ze de belangrijkste vasculaire oorzaak van dementie zijn en daarnaast verantwoordelijk zijn voor ongeveer een vijfde van alle herseninfarcten. Bovendien wordt Small Vessel Disease (SVD), zoals de aandoening ook wordt genoemd, vaak in verband gebracht met loopproblemen en het uiteindelijk leiden tot parkinsonisme.
Nieuw kader
In Nature Reviews Neurology presenteren Nijmeegse onderzoekers onder leiding van neuroloog Frank Erik de Leeuw een nieuw kader om de vaak sterk uiteenlopende verschijnselen van SVD te beschrijven. De Leeuw: “Vanaf zestig jaar of ouder heeft vrijwel iedereen in meer of mindere mate SVD. Sommigen hebben daar geen last van; bij anderen leidt het tot dementie of parkinsonisme, met uiteindelijk een opname in een verpleeghuis. Omdat de beschadiging van de kleinste hersenvaten overal in de hersenen kan optreden, kun je ook heel uiteenlopende symptomen verwachten.”
Vaten en zenuwen
De microbloedingen en andere minimale beschadigingen aan de bloedvaten kunnen leiden tot beschadigingen van omliggende zenuwen. De Leeuw: “Die effecten zijn meestal beter in beeld te brengen dan de bloedvatschade. Op die manier zijn de locaties van de aandoening in beeld te brengen, wat we weer kunnen linken aan de symptomen. Zo ligt het voor de hand dat beschadigingen in de motorische schors de loopproblemen bij de betreffende patiënt veroorzaken.”
Lokale oorzaak, globale verschijnselen
Dit overzichtsartikel plaatst het onderzoek naar SVD in een geheel nieuw perspectief. Nieuwe beeldvormende onderzoeken tonen namelijk aan plaatselijke manifestaties van SVD hun effect door de gehele hersenen kunnen hebben; waardoor vaak hele uiteenlopende ziekteverschijnselen ontstaan. De Leeuw: “SVD’s veroorzaken namelijk niet alleen structurele schade, maar ook functionele problemen. De locatie waar de schade ontstaat kan, afhankelijk van de rol in het functionele netwerk, óók op andere locaties tot uitval – en dus tot andere ziekteverschijnselen leiden. Met andere woorden; dat lokale beschadigingen door SVD’s leiden tot globale hersenproblemen.”
Perspectief
Het uitgangspunt om SVD niet lokaal te benaderen, maar als een algemeen probleem dat overal in het brein merkbaar kan zijn, is niet helemaal nieuw. Het sluit aan bij de manier waarop ook tegen enkele andere neurologische ziektes, zoals multiple sclerose, wordt aangekeken. De Leeuw: “De verandering van perspectief verandert de manier waarop je onderzoek doet, diagnoses stelt en therapieën ontwikkelt. Voornaamste vraag is natuurlijk of we met dit nieuwe kader de ziekte beter kunnen karakteriseren. Hoe beter we de ziekte kennen, hoe beter we de patiënt kunnen helpen.”
