Artsen en patiënten verzetten zich te weinig tegen de toenemende macht van de zorgverzekeraars. De overheid staat de zorgverzekeraars toe, naar eigen inzicht geneesmiddelen en behandelingsmethoden te selecteren of uit te sluiten. Geld lijkt daarbij voorop te staan en niet de kwaliteit van de zorg.
Artsen worden via verplichte samenwerkingscontracten gedwongen hieraan mee te werken en patiënten worden slecht voorgelicht over hun rechten. Er is een tegenkracht nodig, om de zorg weer in balans te brengen. Dit zijn enkele conclusies uit de bijeenkomst ‘Machtigingen, Toestemmingen vooraf, en het Preferentiebeleid in de zorg’, die op 24 november in Rotterdam werd gehouden. Tientallen juristen, afgevaardigden van patiëntenorganisaties, medici, politici en topmensen uit het bedrijfsleven zich bogen over deze problematiek.
Voorkeurslijstjes gericht op winst
De overheid heeft de laatste jaren veel administratieve en organisatorische verantwoordelijkheden gedelegeerd aan de zorgverzekeraars. Inmiddels blijkt, dat het winst-gerichte karakter van deze bedrijven moeilijk te rijmen is met hun taken in de zorg. Bij het seminar werden schrijnende voorbeelden aangehaald, waarbij het belang van arts en patiënt danig in de knel komt door het preferentiebeleid van zorgverzekeraars. Dat houdt in, dat zorgverzekeraars ‘voorkeurslijstjes’ opstellen van toegestane medicatie of behandeling, en dat voor toepassing van elk middel dat buiten een preferentie valt, vooraf toestemming gevraagd moet worden. Of zo’n middel nu al lang ‘evidence based’ is, in de medische standaarden een ‘eerste keus’ status heeft, officieel door de overheid toegelaten is en vergoed wordt én tot het gebruikelijke behandelarsenaal hoort, dat maakt allemaal niets meer uit. De zorgverzekeraar bepaalt hoe het voorkeurslijstje eruit ziet, en ervan afwijken wordt sterk ontmoedigd, zoniet afgestraft door bijvoorbeeld kortingen op zorgbudgetten voor het ziekenhuis of voor de praktijkondersteuners bij de huisarts.
Professionele autonomie in het geding
Deze praktijk gaat vaak voorbij aan de rechten van de patiënt, en de professionele autonomie van de arts. Een aantal zorgverzekeraars lijkt nu al met genoegen op de stoel van de zorgaanbieder plaats te nemen om medisch inhoudelijke beoordelingen nog eens dunnetjes over te doen – zelfs zonder specialistische kennis.
Bij het seminar kwamen twee mogelijke oplossingsrichtingen naar voren. Kamerlid A. Kant (SP) vindt dat de macht van de zorgverzekeraars niet boven de professionele autonomie moet gaan in het nieuwe zorgstelsel. Vele machtigingen moeten gewoon afgeschaft worden. Nog beter is het volgens haar om de zorgverzekeraars gewoon op te heffen, of althans van al hun taken in de zorg te verlossen en die taken neer te leggen bij een onafhankelijk landelijk zorgkantoor. Dat is ondermeer in Canada gedaan, volgens mevrouw Kant met positief gevolg voor zowel kosten als kwaliteit van de zorg.
Informatie en mondigheid
Het andere voorstel, van advocaat mw Mr drs N. Kien, beoogt vanuit het veld voldoende tegenwicht tegen de zorgverzekeraars te bieden, teneinde de nodige balans terug te brengen in de zorg. Hiervoor moet de patiënt bewust gemaakt worden van zijn of haar rechten; vervolgens moet elke individuele patiënt mondig genoeg zijn om de verzekeraar hierop aan te spreken. Toegankelijke informatie over rechten en behandelingsmethoden, een juridische helpdesk en waar nodig gerechtelijke procedures kunnen daarbij helpen, aldus Kien.
Daarnaast moeten dan ook de zorgaanbieders op zowel individueel niveau als via de koepels meer opkomen voor hun professionele autonomie. Op zijn minst moeten zij door betere onderhandelingen scherper letten op de implicaties van de contracten met zorgverzekeraars.
Tot slot was er nog de suggestie om onder de zorgverzekeraars het bewustzijn voor hun maatschappelijke verantwoordelijkheid te vergroten, door een gedragscode, een nieuw toezichthoudend orgaan en door heldere spelregels bij onderhandelingen over en uitvoering van medewerkersovereenkomsten en preferentiebeleid.
Bron: Kien Legal
